Da khô sần sùi, khô từng mảng: Nguyên nhân, cách điều trị

Làn da không chỉ là cơ qua lớn nhất trên cơ thể mà còn đóng vai trò thiết yếu giúp điều tiết nhiệt độ cơ thể và là hàng rào bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân lây nhiễm. Tuy nhiên, một số vùng da trên cơ thể dễ bị khô và nứt làm ảnh hưởng đến các chức năng da. Dù vậy, một quy trình chăm sóc da phù hợp sử dụng các sản phẩm có công thức dành riêng cho da nhám và nứt nẻ có thể giúp phục hồi trạng thái khỏe mạnh của làn da.

>>> Xem thêm thông tin về: Cách trị mụn bọc

Khô da có thể xảy ra ở bất cứ đâu trên cơ thể, nhưng một số vùng dễ bị khô hay thậm chí thô ráp và nứt nẻ.

Khô da thường diễn ra từng bước theo quá trình như sau:

• Da khô thường có cảm giác căng và vài vùng thô ráp nhẹ.
• Thông thường các triệu chứng ban đầu không gây khó chịu nhiều, nhưng nếu không được quan tâm và điều trị, chúng có thể làm cho tình trạng nghiêm trọng hơn.
• Da rất khô có cảm giác căng , thô ráp nhiều hơn, da có vảy, nứt nẻ và ngứa ngáy.
• Da có cảm giác căng chật và có thể bong tróc vảy.
• Da rất khô có thể bị co rút và dễ nứt nẻ, cuối cùng có thể gây nẻ da, đặc biệt ở những vùng cần co duỗi nhiều khi di chuyển như lòng bàn chân. Da còn có thể bị tấy đỏ.

Triệu chứng của da thô ráp và nứt nẻ

• Da căng quá mức
• Da xù xì thô ráp
• Da nứt nẻ hoặc nẻ da
• Ngứa dữ dội

• Da tay dễ bị khô nếu rửa tay thường xuyên. Các vết nứt thường xuất hiện quanh các khớp ngón tay vì da vùng này bị căng ra và dễ nứt khi co duỗi.
• Da bàn chân, đặc biệt ở gót chân, thường bị khô và trở nên xù xì, nứt nẻ gây khó chịu và nếu nặng có thể gây đau đớn và đỏ tấy. Phần da trên gót chân cần phải dày hơn để chịu được sức nặng cơ thể và áp lực di chuyển khi đi hoặc chạy.
• Môi cũng dễ bị khô, đặc biệt đối với người đang uống thuốc trị mụn. Khi bị khô, môi dễ khô nứt gây khó chịu và đau đớn.
• Ngoài ra thì làn da khô rất dễ bị kích ứng, phải luôn chú ý nặn mụn xong nên làm gì để chăm sóc da đúng cách sau khi lấy nhân mụn.

Khô da, thuật ngữ y học là 'Xerosis' (tiếng Hy Lạp. 'xero' là 'khô' và 'osis' là 'bệnh') là thuật ngữ rộng dùng để chỉ bệnh khô da nói chung, bất kể do nguyên nhân bên trong hay bên ngoài. Một số bệnh ngoài da cũng làm da khô, thô ráp và nứt nẻ. Những bệnh như Vẩy nến, Viêm da cơ địa trên mặt hay trên cơ thể thường có nguyên nhân viêm nhiễm tiềm ẩn làm cho da bị  bong tróc, ngứa ngáy và tấy đỏ.

• Viêm da cơ địa thường thấy ở trẻ nhỏ và phát triển thành các vùng da bị kích ứng, thô ráp phía sau đầu gối, mặt trong khuỷu tay và quanh vùng hông.
• Khi bị Vẩy nến, da xuất hiện những vùng da  khô, cứng và ngứa ngáy ở bất cứ bộ phận nào trên cơ thể.
• Bệnh tiểu đường, tuýp 1 hoặc tuýp 2, đều có thể làm da khô, thô ráp và ngứa ngáy.

Còn nhiều thông tin khác về khô da cũng như các bệnh ngoài da như Viêm da cơ địa, Vẩy nến và Xerosis trên trang web của chúng tôi.

Nếu bạn thấy lo ngại hay không chắc chắn về các triệu chứng của mình, hoặc khi chúng trở nên ghiêm trọng hơn, chúng tôi khuyên bạn nên đến gặp bác sĩ hoặc chuyên gia da liễu để được tư vấn trực tiếp.

Nếu bạn cần thêm thông tin để tìm ra nguyên nhân làm thương tổn da, hoặc để tìm phương pháp điều trị, kiểm tra da có thể là một công cụ chẩn đoán hữu ích.

Nguyên nhân làm da thô ráp và nứt nẻ có thể xuất phát từ việc chăm sóc da không đúng mức, các nhân tố môi trường cho đến các vấn đề sức khỏe như bệnh Viêm da cơ  địa và Vẩy nến. Các nguyên nhân này đều bị ảnh hưởng bởi các nhân tố bên trong và bên ngoài.

Khô da, hay da bị mất nước, diễn tiến theo các giai đoạn:

• Da bị khô khi các lipid tự nhiên trong da mất đi, làm tổn thương  hàng rào bảo vệ bề mặt da, do đó da mất khả năng giữ ẩm.
• Điều này đẩy nhanh quá trình mất độ ẩm ở da. Sự thiếu hụt các nhân tố giữ ẩm tự nhiên làm các lớp tế bào da phía trên bị mất nước.
• Da khô trở nên thô ráp và nứt nẻ khi tình trạng khô càng lan đến các lớp tế bào da bên dưới, làm tổn thương các kênh Aquaporin trong da, vốn là các kênh cung cấp độ ẩm trong các lớp tế bào da phía dưới thuộc lớp biểu bì và điều tiết sự phân bổ độ ẩm.

Các nhân tố bên ngoài làm giảm tình trạng khô da có thể là các điều kiện khí hậu tác động đến khả năng giữ ẩm của da hoặc do sử dụng các sản phẩm chăm sóc da không phù hợp.

Các yếu tố môi trường

• ŸThời tiết khắc nghiệt - nóng, lạnh và không khí khô.
• Các thay đổi theo mùa - các triệu chứng khô da thường diễn biến nặng hơn vào mùa đông hoặc mùa hè.
• Tia cực tím (tia UV) có thể đẩy nhanh quá trình lão hóa da, và da dễ bị khô do lão hóa.

Quá trình chăm sóc da

• ŸTắm rửa thường xuyên hoặc tắm lâu với nước nóng làm mất đi các lipid tạo nên hàng rào bảo vệ da.
• Quy trình chăm sóc da không đúng cách - quy trình và lựa chọn sản phẩm chăm sóc phù hợp cho da khô là rất quan trọng. Đặc biệt, bạn cần phải tránh dùng các loại xà phòng mạnh để không làm mất đi các lipid tự nhiên trong da.

Thuốc
Khô da có thể là tác dụng phụ của một số loại thuốc. Các thuốc phổ biến có tác dụng phụ này là các thuốc điều tiết huyết áp làm lợi tiểu khi chúng tăng tốc độ bốc hơi nước khỏi cơ thể, và một số thuốc kháng sinh và thuốc trị mụn dạng viên uống.

Luôn hỏi ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc nếu bạn lo lắng về việc sử dụng thuốc có thể gây khô da.

Các tác nhân di truyền
Yếu tố di truyền cũng ảnh hưởng đến độ ẩm trong da. Một số người có làn da dầu và một số người có  làn da khô, và các loại da này được định hình do yếu tố di truyền,, dù mỗi người không nhất thiết phải có cùng loại da như bố mẹ. Bên cạnh đó, người có làn da sáng thường dễ bị khô da hơn người có da sẫm màu. Các bệnh về da như Viêm da cơ địa, Vẩy nến, bệnh tiểu đường và bệnh vẩy cá thường có mối liên hệ di truyền.

Các tác nhân về nội tiết tố
Các thay đổi nội tiết tố nhất định, cụ thể như estrogen và testosterone có thể tác động đến độ ẩm trong da và nồng độ lipid. Các biểu hiện thường rõ ràng hơn sau khi mãn kinh hoặc khi đang mang thai.

Tuổi tác
Khi chúng ta già đi, khả năng tiết mồ hôi và lipid của da sẽ giảm đi do sự suy giảm chức năng của các tuyến mồ hôi và tuyến nhờn dưới da. Tương tự, lượng nước trong da và khả năng giữ nước cũng bị suy giảm. Các nhân tố này dẫn đến khô da, từ đó dẫn đến lão hóa da và hình thành nếp nhăn. Thuật ngữ chung cho tình trạng này là khô da do lão hóa.

Chế độ ăn uống
Cũng như bất kì cơ quan nào khác, da cần có một lượng dưỡng chất quan trọng để hoạt động bình thường. Các dưỡng chất này bao gồm dầu thực vậy và các vitamin, cụ thể là vitamin C và E.

Các nhân tố sau  đây tác động đến  sự cân bằng độ ẩm tự nhiên trong da và làm da thô ráp, nứt nẻ:

Sử dụng xà phòng mạnh có thể làm mất đi các lipid tự nhiên và cả độ ẩm trong da, làm cho da khô, thô ráp và nứt nhẻ.
Quy trình chăm sóc da hợp lý rất quan trọng trong việc điều trị da khô, thô ráp và nứt nẻ.
Nên thoa kem dưỡng ẩm thích hợp lên vùng da khô. Thời điểm dưỡng ẩm tốt nhất là khi da được làm sạch và còn hơi ẩm ngay sau khi  tắm xong. Nên dùng các loại kem dưỡng ẩm dành cho da khô, thô ráp và nứt nẻ và có chứa các hợp chất giúp phục hồi chức năng của các lớp tế bào da bên dưới.

Tắm rửa thường xuyên cũng là nhân tố góp phần làm cho da thô ráp  và nứt nẻ. Không nên tắm quá lâu với nước quá nóng vì điều này có thể làm mất các lipid tự nhiên trong và các nhân tố giữ độ ẩm tự nhiên có thể thoát ra ngoài da, làm giảm khả năng giữ ẩm.

Thời tiết, mùa và việc tiếp xúc với ánh năng mặt trời
Chuyển mùa là nguyên nhân phổ biến làm da khô, thô ráp và nứt nẻ. Trong các tháng mùa đông khắc nghiệt, do phải chịu cái lạnh và việc sử dụng máy sưởi trong nhà làm da khô đi. Trong giai đoạn này da trở nên thô ráp và nứt nẻ, và nếu không được điều trị thì các vết nứt có thể sâu hơn,và  làm da bị tấy đỏ.

Trong những tháng mùa hè oi bức, da khô do phơi nắng quá nhiều. Da bị cháy nắng thì không thể hoạt động hiệu quả như một làn da khỏe mạnh và dễ bị khô hơn. Sử dụng kem chống nắng có chứa chất dưỡng ẩm và không hương liệu, phẩm màu gây kích ứng để ngăn ngừa tình trạng da khô và nứt nẻ.

Các tác hại do yếu tố nghề nghiệp
Một số nghề nghiệp nhất định cũng làm tăng nguy cơ làm da bị thô ráp và nứt. Tiêu biểu là các ngành nghề đòi hỏi phải làm việc trong điều kiện nóng hoặc lạnh (nông dân/ngư dân), công việc phải sử dụng thuốc tẩy, rửa thường xuyên (bác sĩ, y tá, thợ làm tóc)

Mất nước
Quá trình cấp nước cho da phụ thuộc vào sự cân bằng nước trong cơ thể. Khi thiếu nước, cơ thể sẽ giảm lượng độ ẩm cho da, làm dòng chảy tự nhiên qua da bị chậm đi, từ đó góp phần làm da khô.  Người lớn tuổi thường dễ bị mất nước vì cảm giác khát bị suy giảm theo tuổi tác.

Hút thuốc
Thuốc lá chứa nhiều độc tố toxin, có thể làm giảm lưu lượng máu. Điều này làm chậm đi quá trình trao đổi chất trong da, dẫn đến da bị lão hóa sớm và khô đi.

Bên cạnh việc làm sạch và có phương pháp dưỡng ẩm đúng cách, bạn nên tránh các tác nhân dẫn đến khô da. Điều này sẽ giúp làm giảm tác động của chúng và nhu cầu  điều trị :

• ŸTránh các dòng không khí khô bằng cách hạn chế thời gian ở ngoài trời với thời tiết nóng và lạnh, sử dụng máy làm ẩm không khí khi bật sưởi trong nhà.
• Giảm thời gian tiếp xúc với nước nóng bằng cách tắm nhanh hơn thay vì tắm lâu như thói quen.
• Dùng găng tay khi rửa chén sẽ làm giảm việc tiếp xúc với nước nóng và các chất tẩy rửa manh.
• Mặc quần áo với nguyên liệu tự nhiên như cotton và lụa không làm kích ứng da. Len cũng là nguyên liệu tự nhiên nhưng nó có thể gây kích ứng da, vì vậy nên tránh tiếp xúc trực tiếp.
• Dùng bột giặt không chứa phẩm màu hoặc hương liệu, vì các chất này có thể nằm lại trên quần áo sau khi giặt và gây kích ứng da.
• Đảm bảo rằng bạn uống đủ nước.

Để giải quyết tình trạng khô da, quy trình chăm sóc da không làm tổn thương thêm hàng rào bảo vệ da là rất cần thiết. Bên cạnh đó, việc thay thế các nhân tố dưỡng ẩm tự nhiên như Urea cũng giúp phục hồi cân bằng độ ẩm của da, và lý tưởng nhất là bổ sung các thành phần thiết yếu  giúp điều tiết sự cấp nước từ các lớp tế bào da bên dưới .

Da khô đến rất khô và da khô do bệnh tiểu đường hoặc do bệnh Vẩy nến cần được chăm sóc bởi các sản phẩm thích hợp tùy theo mức độ. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ khi bị Viêm da cơ địa cũng cần có các sản phẩm chăm sóc da đặc biệt để chăm sóc da hàng ngày. Khi chọn sản phẩm chăm sóc da cho trẻ nhỏ, luôn phải kiểm tra độ tuổi có thể sử dụng sản phẩm.

Khởi đầu cho cảm giác khô và thô ráp trên da là khi hàng rào bảo vệ da  suy yếu , vì vậy cần sử dụng các sản phẩm làm sạch dịu nhẹ cho da để không làm mất đi  các lipid trong da. Eucerin Washfluid 5% Urea là sản phẩm nhẹ nhàng, hiệu quả với công thức đặc biệt dành cho da khô đến rất khô trên cơ thể. Sản phẩm nhẹ nhàng làm sạch làn da mà không gây khô da, đồng thời có chứa các nhân tố dưỡng ẩm tự nhiên bổ sung giúp da mềm mượt . Sản phẩm thích hợp sử dụng cho da của người bệnh tiểu đường và người bị khô da do bệnh liên quan đến Vẩy nến.

Yêu cầu đầu tiên của kem dưỡng ẩm dành cho da khô là khả năng hồi phục cân bằng độ ẩm tại các lớp tế bào da phía trên.

Urea và Lactate: Các nhân tố dưỡng ẩm tự nhiên (NMF) giúp hút và giữ ẩm cho lớp sừng, hoặc lớp tế bào phía trên da. Da rất khô khi đã trở nên thô ráp, nứt nẻ cần các nhân tố dưỡng ẩm tự nhiên này ở mức độ đậm đặc hơn. Nhìn chung, các sản phẩm dành cho da khô đến rất khô cần có  nồng độ  Urea lần lượt 5% và 10% (tối thiểu).

Ceramide-3 giúp phục hồi hàng rào lipid, làm chậm quá trình bốc hơi nước khỏi da bằng các điều tiết quá trình làm mất độ ẩm.

Gluco-glycerol kích thích các kênh Aquaporin trong da, hỗ trở việc đưa nước lên các lớp biểu bì trong da. Mức độ cân bằng độ ẩm tại các vùng da phía trên phụ thuộc vào lượng cấp nước từ các lớp tế bào bên dưới, vì vậy phục hồi cân bằng độ ẩm tại các lớp tế bào bên dưới là điều kiện tiên quyết để cấp nước cho da.

Vì tia UV đẩy nhanh quá trình lão hóa da, và lão hóa da có thể làm tình trạng khô da trở nên nặng hơn, bạn nên:

• Hạn chế tiếp xúc với ánh nắng bằng cách mặc quần áo bảo vệ
• Dùng kem chống nắng khi đi ra ngoài.
• Dùng kem chống nắng chống tia UV và có chứa các hợp chất dưỡng ẩm.
• Dùng kem chống nắng không chứa hương liệu và phẩm màu gây kích ứng, vì da khô rất dễ bị kích ứng.

Eucerin Sunscreens cho da khô bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời với các tấm lọc tia UV theo tiêu chuẩn COLIPA và tiêu chuẩn châu Âu, chất Licochalcone A chống oxy hóa để ngăn ngừa tác hại của tia UV cũng như  tránh tình trạng lão hóa sớm và giúp dưỡng ẩm cho da.